محمد حمیدی، احمد زنگانه، محمد سلیمانی مهرنجانی، طاهر پریزادی،
دوره ۴، شماره ۱ - ( بهار ۱۴۰۲ )
چکیده
با آغاز نوگرایی در ایران که از اوایل حکومت پهلوی آثار عینی‌تر آن در شهرها ظاهر شد، محله‌های تاریخی که پویایی و پایداری خود را در گذشت زمان نشان داده بودند، رو به زوال نهادند و بافت جدید که عمدتاً به تدریج از دهه‌ی چهل تاکنون پیرامون بخش تاریخی ساخته شده است، در این بافتها بسیاری از ویژگیهای محله‌های تاریخی شکل نگرفته است به این ترتیب محله‌های تاریخی و جدید در شهر گرگان از نظر پایداری با تغییرات و چالشهای مواجه شده‌اند، که باید شناخته شود. در پژوهش حاضر با نگاهی به مقوله‌ی پایداری محله‌ای، ابعاد مختلف آن و سطح پایداری محله‌ای در ۸ محله شهر گرگان بررسی شد. روش تحقیق حاضر به توجه به ماهیت تحقیق، سؤال و اهداف تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی بوده و از دو فاز شکل گرفته است. در فاز اول تحقیق به بررسی روند گسترش فضایی شهر گرگان در طی ۴۵ سال اخیر پرداخته شد که بدین منظور از تصاویر ماهواره‌ای بهره گرفته شد، در فاز دوم تحقیق به گونه‌شناسی پایداری محله‌ای در ۸ محله شهر گرگان که از گونه‌های متفاوت یافتی و کالبدی بوده، پرداخته شد و در این مرحله ازمدلهای VIKOR،SAW و تکنیک کپ‌لند استفاده شد، نتایج حاصل از یافته‌های تحقیق نشان داد که در بازه‌ی زمانی ۴۵ ساله شهر گرگان با گسترش شهری بسیار زیادی مواجه بوده و محلات جدید در قالب محلات الحاقی و شهرک‌سازی و طرح‌های توسعه شهری شکل گرفتند. محلات قدیمی شهر گرگان در بین شاخصهای پایداری اقتصادی، کالبدی زیست‌محیطی و اجتماعی پایداری قبلی خود را ندارند؛ و شکل‌گیری محلات جدید و بدون برنامه و ادغام روستاها در شهر گرگان ازجمله اوزینه و انجیراب و گرگان جدید در سالهای بعد از انقلاب نشان می‌دهد که این محلا صرفاً محلی برای سکونت اقشار پایین جامعه بوده و نشانی از کارکرد و هویت محله‌ای و پایداری محله‌ای در آن‌ها به چشم نمی‌خورد.
