دوره 2، شماره 1 - ( بهار 1400 )
جلد 2 شماره 1 صفحات 21-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ebrahimi S, Rahmani Fazli A, Azizpour F. Assessing the Adaptation Capacity of Rural Settlements Around Lake Urmia (The Case of: Miandoab County). JGSMA 2021; 2 (1) :1-21
URL: http://gsma.lu.ac.ir/article-1-111-fa.html
URL: http://gsma.lu.ac.ir/article-1-111-fa.html
ابراهیمی ثریا، رحمانی فضلی عبدالرضا، عزیزپور فرهاد. سنجش ظرفیت سازگاری سکونتگاه های روستایی پیرامون دریاچه ارومیه (مورد مطالعه: شهرستان میاندوآب). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. 1400; 2 (1) :1-21
1- دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران ، Ebrahimi_s2010@yahoo.com
2- دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3- ؛ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2- دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3- ؛ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده: (3633 مشاهده)
امروزه برای سازگار شدن با استرس های واقعی یا مورد انتظار و برای مقابله با پیامدها و بحران های طبیعی (خشکسالی، سیل، زلزله و غیره) توجه به ظرفیت سازگاری سکونتگاه های انسانی به ویژه در مناطق روستایی، از اهمیت بی بدیلی برخوردار است. بنابراین، هدف از این مقاله بررسی و سنجش میزان ظرفیت سازگاری نواحی روستایی نسبت به خشکیدن دریاچه ارومیه در شهرستان میاندوآب است. این پژوهش کاربردی و از لحاظ روش توصیفی – تحلیلی و برای جمع آوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. 15 درصد از روستاهای این شهرستان با استفاده از سه معیار تعداد خانوار روستایی، توزیع جغرافیایی و موقعیت طبیعی به عنوان جامعه آماری انتخاب و سپس از این میان این روستاها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 330 خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای، مدل تصمیم گیری کوپراس، تحلیل خوشه ای و آماره مورن I در نرم افزار GIS بهره گرفته شد. یافته ها نشان داد، 10 درصد روستاها (سه روستای گل سلیمان آباد، تازه‌کند حاصل قوبی و حاجیحسن) با ظرفیت سازگاری بالا، 67/6 درصد در سطح سازگاری متوسط، 33/13 درصد در سطح سازگاری پایین و 67/66 درصد روستاها که 20 روستای نمونه را شامل می شود، در وضعیت خیلی پایین از نظر ظرفیت سازگاری نسبت به خشکیدن دریاچه ارومیه قرار گرفتند. در ضمن الگوی فضایی شاخص های ظرفیت سازگاری در شهرستان میاندوآب بر اساس آماره مورن I از الگوی تصادفی پیروی میکند و روستاهای که دسترسی به منابع آب و سرمایه کافی و دسترسی سریع به شهر میاندوآب دارند از میزان ظرفیت سازگاری بالاتری برخوردار هستند و در کل میزان ظرفیت سازگاری روستاهای مورد مطالعه در سطح متوسط به پایین قرار دارد. امروزه برای سازگار شدن با استرس های واقعی یا مورد انتظار و برای مقابله با پیامدها و بحران های طبیعی (خشکسالی، سیل، زلزله و غیره) توجه به ظرفیت سازگاری سکونتگاه های انسانی به ویژه در مناطق روستایی، از اهمیت بی بدیلی برخوردار است. بنابراین، هدف از این مقاله بررسی و سنجش میزان ظرفیت سازگاری نواحی روستایی نسبت به خشکیدن دریاچه ارومیه در شهرستان میاندوآب است. این پژوهش کاربردی و از لحاظ روش توصیفی – تحلیلی و برای جمع آوری داده ها از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. 15 درصد از روستاهای این شهرستان با استفاده از سه معیار تعداد خانوار روستایی، توزیع جغرافیایی و موقعیت طبیعی به عنوان جامعه آماری انتخاب و سپس از این میان این روستاها با استفاده از فرمول کوکران تعداد 330 خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای، مدل تصمیم گیری کوپراس، تحلیل خوشه ای و آماره مورن I در نرمافزار GIS بهره گرفته شد. یافته ها نشان داد، 10 درصد روستاها (سه روستای گل سلیمان آباد، تازه‌کند حاصلقوبی و حاجی حسن) با ظرفیت سازگاری بالا، 67/6 درصد در سطح سازگاری متوسط، 33/13 درصد در سطح سازگاری پایین و 67/66 درصد روستاها که 20 روستای نمونه را شامل می شود، در وضعیت خیلی پایین از نظر ظرفیت سازگاری نسبت به خشکیدن دریاچه ارومیه قرار گرفتند. در ضمن الگوی فضایی شاخص های ظرفیت سازگاری در شهرستان میاندوآب بر اساس آماره مورن I از الگوی تصادفی پیروی می کند و روستاهای که دسترسی به منابع آب و سرمایه کافی و دسترسی سریع به شهر میاندوآب دارند از میزان ظرفیت سازگاری بالاتری برخوردار هستند و در کل میزان ظرفیت سازگاری روستاهای مورد مطالعه در سطح متوسط به پایین قرار دارد.
فهرست منابع
1. اصغری زمانی، اکبر.1392. ارزیابی تغییرات سطح دریاچه ارومیه به¬عنوان چالش عمیق زیست¬محیطی فراروی منطقه شمال غرب ایران. فضای جغرافیایی، شماره 41، صص 99-71.
2. افراخته، حسن، عزیزپور، فرهاد، طهماسبی، اصغر و سلیمانی، عادل. 1394. راهبردهای سازگاری روستایی در برابر مخاطرات خشکسالی مطالعه موردی: روستای پشتگ شهرستان روانسر، دانش مخاطرات، شماره 3،صص 354-341.
3. پودینه، محمد رضا، طولابی¬نژاد، مهرشاد و طولابی¬نژاد، مبثم. 1398. اثرات خشکسالی بر فعالیت¬ها و معیشت خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: شهرستان میرجاوه)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 37،صص 98-79.
4. تقی¬پور، سید مهدی، خلیفی، شهرام و بیگی، امیرعلم. 1398. سنجش و اولویت¬بندی مولفه¬های ظرفیت سازگاری جوامع محلی در مواجهه با تغییر اقلیم (مورد مطالعه: شهرستان گناباد)، مرتع و آبخیزداری، شماره 2، صص 556-543.
5. حیدری ساربان، وکیل و مجنونی، علی. 1395. نقش تنوع معيشتي در تاب آوري خانوارهاي روستايي پيرامون درياچه اروميه در برابر خشكسالي، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره 4،صص 70-49.
6. زرافشانی، کیومرث؛ کشاورز، مرضیه و طاهره ملکی. 1393.سنجش توان سازگاری خانوارهای کشاورز در برابر خشکسالی مورد: دهستان درودفرامان در شهرستان کرمانشاه«، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 3، صص123-138.
7. ستاد احیای دریاچه ارومیه.1394. معرفی ستاد احیا و توضیح فعالیت¬های ستاد احیای دریاچه ارومیه، موجود در http://urlp.sharif.ir..
8. سجاسی قیداری، حمدالله، صادقلو، طاهره، شکوری فرد، اسماعیل. 1395. سنجش سطح دارایی های معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان تایباد)، پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، شماره 1، صص 216-197.
9. سلیمانی، عادل .1395. تبیین ظرفیت سازگاری نسبت به خشکسالی در روستاهای شهرستان روانسر، رساله دکتری، دانشگاه خوارزمی، استاد راهنما دکتر سحن افراخته و دکتر فرهاد عزیزپور.
10. سلیمانی، عادل، افراخته، حسن، عزیزپور، فرهاد و طهماسبی، اصغر .1395. تحلیل فضایی ظرفیت سازگاری سکونتگاه های روستایی شهرستان روانسردر مواجهه با خشکسالی، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره 2،صص 78-65.
11. سلیمی، جلیل و مکنون، رضا .1397. ارزیابی ظرفیت سازگاری کار گروه ملی نجات دریاچه ارومیه، تحقیقات منابع آب ایران، شماره 4، صص 59-45.
12. سواری، مسلم و شوکتی آمقانی، محمد .1398 .شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان¬غربی، برنامه ریزی فضایی، شماره 4، صص 141-166.
13. شعبانعلی فمی، حسین، سواری مسلم، معتقد، مهسا، محمدزاده نصرآبادی، مهناز، افشاری، سمیرا .1399. تدوین و تحلیل راهبردهای سازگاری کشاورزان با شرایط خشکسالی در استان اصفهان با استفاده از ماتریس TOWS، برنامه¬ریزی آمایش فضا، شماره 1، صص 47-21.
14. طولابی¬نژاد، مهرشاد، طولابی¬نژاد، میثم و طباطبایی، سید علی. 1396. سازگاری کشاورزان با تغییرات آب و هوایی و نقش آن در امنیت غذایی خانوارهای روستایی شهرستان پلدختر، مخاطرات محیطی، شماره 13، 90-67.
15. فنی، زهره؛ معروفی، ایوب. 1397. بررسی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر آسیب پذیری محیط زیست طبیعی و انسانی محیط پیرامون، محیط زیست، شماره 58 ، صص 23-38.
16. قدیری¬معصوم، مجتبی؛ رضوانی، محمدرضا؛ جمعه پور، محمود و حمید رضا باغیانی. 1394.« سطحبندی سرمایه های معیشتی در روستاهای گردشگری کوهستانی مورد: دهستان بالاطالقان در شهرستان طالقان»، اقتصاد فضا و توسعه روستایی, شماره1، صص ۴ 1-18.
17. کشاورز، مرضیه و عزت اله کرمی. 1391. پایدارسازی معیشت روستایی: چالش نظام ترویج کشاورزی در شرایط خشکسالی،«مجموعه مقالات ارائه شده در چهرمین کنگره ترویج و آموزش کشاورزی، صص1-24.
18. یزدان¬پناه، مسعود، فروزانی، مسعود، زبیدی، طاهره. 1396. تعیین عوامل موثر بر رفتار سازگاري کشاورزان در مقابله با تغییرات آب و هوایی: مورد مطالعه شهرستان باوي خوزستان، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، شماره 1،صص 147-137.
19. Adger, W.N., 2001. Scales of governance and environmental justice for adaptationand mitigation of climate change. Journal of International Development.Vol 13. No7. pp.921–931.
20. Anvari, A, Valaei, M. 2015 .ent: Case study: Central Marhamat Abad rural district, Miandoab County. Bull. Env. Pharmacol. Life Sci., Vol. No 7.pp. 65-71
21. Basel, B., Goby, G., & Johnson, J. 2020. Community-based adaptation to climate change in villages of Western Province, Solomon Islands. Marine Pollution Bulletin, 156, 111266. (https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2020.111266).
22. Bryan, E., Ringler, C., Okoba, B., Roncoli, C., Silvestri, S., & Herrero, M. 2016. Adapting agriculture to climate change in Kenya: Household and community strategies and determinants. In International Conference on May. 18.
23. Chiroro, C. 2013. An evaluation of the determinants of resilience to drought in Malawi (Doctoral dissertation, University of Dundee).
24. Choden, K., Keenan, R. J., & Nitschke, C. R. 2020. An approach for assessing adaptive capacity to climate change in resource dependent communities in the Nikachu watershed, Bhutan. Ecological Indicators, 114, 106293. doi:10.1016/j.ecolind.2020.106293.
25. Eisenack, K. & Stecker, R. 2011. An action theory of adaptation to climate change. Earth System Governance Working Paper,No. 13.PP., 1 -18.
26. Ellis, F. 2000. Rural livelihoods and diversity in developing countries. Oxford ;New York, NY: Oxford University Press.
27. Fankhauser, S., Smith, J.B., Tol, R.S.J., 1999. Weathering climate change: somesimple rules to guide adaptation decisions. Ecological Economics.NO 30.PP. 67–78.
28. Gbetibouo, G. A. 2009. Understanding farmers' perceptions and adaptations to climate change and variability: The case of the Limpopo Basin, South Africa (Vol. 849). Intl Food Policy Res Institute, Washington, DC.
29. Gupta, J., Termeer, C., Klostermann, J., Meijerink, S., van den Brink, M., Jong, P. & Bergsma, E., 2010. The Adaptive Capacity Wheel: A Method to Assess the Inherent Characteristics of Institutions to Enable the Adaptive Capacity of Society, Environmental Science & Policy,Vol.13.No.6. PP. 459-471.
30. Haddad, B.M., 2005. Ranking the adaptive capacity of nations to climate change when socio-political goals are explicit. Global Environmental Change-Human and Policy Dimensions.Vol.15. No. 2. pp. 165–176.
31. Janssen, M., & van der Voort, H. 2020. Agile and adaptive governance in crisis response: Lessons from the COVID-19 pandemic. International Journal of Information Management, 102180. doi:10.1016/j.ijinfomgt.2020.102180.
32. Kifle, S., Teferi, B., Kebedom, A., & Legesse, A. 2016. Factors influencing farmer's decision on the use of introduced soil and water conservation practices in the lowlandas of Wenago Woreda, Gedeo Zone, Ethiopia. American Journal of Rural Development, Vol.4. No. 1.pp. 24-30.
33. Lemos MC, Boyd E, Tompkins EL, Osbahr H, Liverman D. 2008. Developing adaptation and adapting development. Ecol Soc.Vol12. No.2 .pp.26-28.
34. Matewos, T. 2020. The state of local adaptive capacity to climate change in drought-prone districts of rural Sidama, southern Ethiopia. Climate Risk Management, 27, 100209. doi:10.1016/j.crm.2019.100209.
35. Miller, E., & Buys, L. 2008. The impact of social capital on residential wateraffecting behaviors in a drought-prone Australian community. Society and Natural Resources.Vol. 21.No. pp .244-257.
36. Mwamba, L. O. 2012. Vulnerability and Adaptability: Modelling the AdaptiveCapacity of Rural Households to Environmental Changes. Doctoral dissertation,Universität Leipzig.
37. Nantui, M. F., Bruce, S. D., & Yaw, O. A. 2012. Adaptive capacities of farmers to climate change adaptation strategies and their effects on rice production in the northern region of Ghana. Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences, 11(11 (11)).
38. Orlove, B. 2005.Human adaptation to climate change: a review of three historical cases and some general perspectives. Environmental Science & Policy.Vol. 8. No.6 .pp. 589–600.
39. Park, S., Howden, M., & Crimp, S. 201). Informing regional level policy development and actions for increased adaptive capacity in rural livelihoods. Environmental Science & Policy.Vol.15. No 1.pp. 23–37. doi:10.1016/j.envsci.2011.09.004.
40. San Martin, V. A., Lavín, F. V., Ponce Oliva, R. D., Paz, X., Rivera, A., Sarramalera, L., & Gelcich, S. 2019. Exploring the adaptive capacity of the mussel mariculture industry in Chile. Aquaculture, 734856. doi:10.1016/j.aquaculture.2019.734856.
41. Shariatzadeh, M., Bijani, M., Abbasi, E., & Morid, S. 2021. An adaptation capacity model in the face of climate change: A qualitative content analysis. Journal of Arid Environments, Vol.185. 104326. doi:10.1016/j.jaridenv.2020.104326.
42. Spinoni, Jonathan, Naumann, Gustavo, Vogt. Jürgen, Paulo Barbosa., 2015. European drought climatologies and trends based on a multi-indicator approach, Global and Planetary Change. Vol 127.pp. 50–57.
43. Thanvisitthpon, N., Shrestha, S., Pal, I., Ninsawat, S., & Chaowiwat, W. 2020. Assessment of flood adaptive capacity of urban areas in Thailand. Environmental Impact Assessment Review.Vol. 81.
44. Tompkins, E.L., Adger, W.N. 2005. Defining response capacity to enhance climate Ellis, F. 2000. Rural livelihoods and diversity in developing countries. Oxford ; New York, NY: Oxford University Press
45. Upadhyaya, H. D., Dwivedi, S. L., Singh, S., Sahrawat, K. L., & Singh, S. K. 2016. Genetic variation and postflowering drought effects on seed iron and zinc in ICRISAT sorghum mini core collection. Crop Science.Vol.56. No. pp. 374-383.
46. Walker Stephen P.2014. Drought, resettlement and accounting. Contents lists available at ScienceDirect, Critical Perspectives on Accounting. Vol. 25 .pp. 604–619.
47. Zanmassou, Y. C., Al-Hassan, R. M., Mensah-Bonsu, A., Osei-Asare, Y. B., & Igue, C. B. 2020. Assessment of smallholder farmers’ adaptive capacity to climate change: Use of a mixed weighting scheme. Journal of Environmental Management, 276, 111275. doi:10.1016/j.jenvman.2020.111275.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
