دوره 3، شماره 1 - ( بهار 1401 )                   جلد 3 شماره 1 صفحات 54-41 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

اکبری ازیرانی طیبه، قربانی حسین، قلی پور جمیله. تحلیل روند و آشکارسازی تغییرات فصلی متغیرهای اقلیمی دما و بارش در محدوده کوهستانی حوضه آبریز قره قوم. مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. 1401; 3 (1) :41-54

URL: http://gsma.lu.ac.ir/article-1-288-fa.html


1- استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. ، t_akbari@sbu.ac.ir
2- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- دانشجوی دکتری گروه آب و هواشناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
چکیده:   (1922 مشاهده)
استقرار سرزمین ایران در عرض‌های میانی نیمکره شمالی همراه با پیچیدگی شرایط توپوگرافی باعث حاکمیت آب و هوای متنوع درکشور همراه با تغییرات عناصر آب وهوایی در مقیاس محلی شده است. شرایط هیدرولوژیکی حوضه های آبریز به طور مستقیم و غیرمستقیم متاثر از روند تغییرات متغیرهای اقلیمی است. حوضه آبریز قره‌قوم در محدوده شمال شرق ایران در مرز ایران با افغانستان و ترکمنستان قرار گرفته و رودخانه های اصلی این حوضه شامل هریرود و کشف رود به ترتیب از کوههای هندوکش درافغانستان و بینالود در خراسان سرچشمه گرفته است و پس از جریان به کانال قره قوم می ریزد. در این تحقیق، حوضه آبریز قره قوم از منظر روند متغیرهای دما و بارش طی فصول مختلف سال  و تاثیر آن بر مناطق بالادست کوهستانی حوضه مورد بررسی قرار گرفت. بمنظور آشکار سازی و تحلیل روند تغییرات دما و بارش در این حوضه طی سه دهه اخیر، از آزمون من‌کندال (MK) استفاده شد. بر اساس نتایج، کمینه روند معناداری ماهانه و فصلی برای کلیه ایستگاه ها مربوط به متغیر بارش و بیشینه روند معناداری‌ها به ترتیب مربوط به متغیر دمای کمینه و سپس دمای بیشینه است. این بدان معناست که در اثر تغییر اقلیم، دمای کمینه بسیار بیشتر تحت تاثیر این تغییرات قرار گرفته و گرمایش زمین موجب روند افزایشی کمینه دماها و نیز بیشینه دماهای اکثر فصول و ماه های سال در نقاط مختلف حوضه آبریز شده است. بدنبال روند افزایشی کمینه دما، کاهش منابع برف و یخ مناطق کوهستانی و ذوب ذخایر برف  و یخ بالادست حوضه ، دور از انتظار نیست. روندهای عمدتاٌ کاهشی در رفتار بارش فصلی و ماهانه در ایستگاه های حوضه آبریز در اکثر ماه‌ها و فصل‌ها از نظر آماری معنادار نیست و تقریبا تمام روندهای معنادار بارندگی، کاهشی و مربوط به فصل زمستان است. نتایج این مطالعه با تحقیقات انجام شده در مورد روند افزایشی سریع‌تر در دمای کمینه و پس از آن در مورد دمای بیشینه در اکثر نقاط عرض های میانه و نیز تغییرات در رفتار بارش و کاهش نسبی بارندگی  و در معرض خطر قرار گرفتن منابع آبی مناطق کوهستانی بالادست حوضه های آبریز واقع در عرض‌های میانه؛ همخوانی خوبی دارد.
متن کامل [PDF 2142 kb]   (690 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1400/11/8 | پذیرش: 1401/1/23

فهرست منابع
1. Ahmadi M., Lashkari H., Keikhosravi Gh. and Azadi M, 2015. Analysis of temperature extreme indices in the detection of climate change in Great Khorasan, Geography (Scientific-Research and International Journal of the Geographical Society of Iran), No. 45, New Edition. [in Persian]
2. Babaian, E., Zarghami, M., Kohi, M., and Babaiyan, M., Karimian, M., Madiriyan, R., 2013. Investigating the behavior of water resources in the Gharaghom basin under the conditions of climate change (case study: Dareh Gaz sub-basin). Water and soil (agricultural sciences and industries). 27(5), 907-918. [in Persian]
3. Babaian, A., Kohi, M., 2011. Evaluation of agricultural climate indicators under climate change scenarios in selected stations of Razavi Khorasan. Water and soil (agricultural sciences and industries). 26(4), 953-967. [in Persian]
4. Darvand, Sarveh, Eskandari Doman, Hadi, Eskandari, Hamed, Khosravi, Hassan, 2021. Forecasting the trend of changes in temperature and precipitation in the coming period and its effect on desertification. Soil and water modeling and management. 1(1), 53-66. doi: 10.22098/.2021.1181. [in Persian]
5. Emetadi, H., and Delshab, H., 2019. Predicted possible effects of climate change on coastal mangrove ecosystems of the Persian Gulf with emphasis on temperature and precipitation variables. Environmental Science and Technology, 22(2 (series 93)), 1-13. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=533376 [in Persian]
6. Gan, T.Y. (1998) Hydroclimatic Trends and Possible Climatic Warming in the Canadian Prairies. Water Resources Research, 34, 3009-3015. https://doi.org/10.1029/98WR01265
7. Gholipour, J., Mousavi Baighi, M., Jabari Nougabi, M., 2017. The effect of climate change on the trend of precipitation events in selected stations of Razavi Khorasan Province. Journal of Geography and Environmental Hazards, N. 27, fall 79, pp. 89-104. [in Persian]
8. Grima, A., Y.,D., Wang, H., Song, X., in, T., Dorjsuren, B., Fedefaw, M., Abiyu, A., Fikir, D., Wang, J., Yadamjav, O., 2020. Trends of Hydroclimate Variables in the Upper Huai River Basin: Implications of Managing Water Resource for Climate Change Mitigation, Hindawi Advances in Meteorology Volume 2020, Article ID 8817068, 16 pages.
9. Hasirchian, Mehraveh, Zahabion, Bagher, Khazaei, Mohammadreza, 2018. Evaluation of SDSM model performance in investigating the effect of climate change on precipitation and temperature. Iranian Journal of Irrigation and Water Engineering, 9(2), 108-120. doi: 10.22125/iwe.2019.87385 [in Persian]
10. Hejazizadeh, Z., and Parvin, N., 2009. Investigation of temperature and precipitation changes in Tehran during the last half century. Geography and regional planning, 1(first issue), 43-56. [in Persian]
11. IPCC. 2013. Climate Change, the Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, in: Solomon S., Qin D., Manning M., Chen Z., Marquis M., Averyt K.B., Tignor M., MillerH.L. (Eds.). Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 996 p.
12. IPCC, 2021: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu and B. Zhou (eds.). Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Cambridge University Press. In Press
13. Kanani, R., Fakheri Fard, A., Ghorbani, M. A., Din Pajoh, Y., 2019. Analysis of the process of gradual and rapid changes in the hydroclimatic factors of the catchment basin (case study: Lighvan Chai basin). Danesh Water and Soil Science, Volume 29, Number 1, p. 97-110. [in Persian]
14. Kendall, M.G., 1970, Rank Correlation Methods, 2nd Ed., New York: Hafner.
15. Mann, H.B., 1945, Nonparametric tests against trend, Econometrica, 13: 245-259.
16. Kamal, A. and Masah Bowani, A., 2010. The effect of climate change and fluctuations on runoff with the involvement of the uncertainty of two hydrological models. Water and soil magazine: 24.920-931 [in Persian]
17. Ma Z., Kang S., Zhang L., Tong L. and Su X., 2008. Analysis of impacts of climate variability and human activity on stream flow for a river basin in arid region of northwest China. Journal of Hydrology 352(3–4): 239–249.
18. Naseri, Erfan, Masah Boani, Saadi, Tawfiq, 2021. Revealing the change of seasonal fluctuations of climatic variables and attribution to climate change (study area: southern slopes of Central Alborz). Scientific Journal System, 8(1), 93-110.‎ [in Persian]
19. Shafiei, M. and Ghahraman B., 2009. Investigating spatial changes of maximum possible 24-hour rainfall in Qaraqom watershed, Iranian Irrigation and Drainage Magazine, 3:50-59. [in Persian]
20. Wang, X. L. and Y. Feng., 2013. RHtests_dlyPrcp User Manual. Climate Research Division, Atmospheric Science and Technology Directorate, Science and Technology Branch, Environment Canada. 17 pp.
21. Yarahmadi, D., and Azizi, Q. 2007, Multivariate analysis of the relationship between Iran's seasonal rainfall and climatic indicators. Geographical Research, 39(62), 161-174. [in Persian]
22. Zhang Y, Guan D, Jin C, Wang A, Wu J and Yuan F, 2018. Analysis of impacts of climate variability and human activity on streamflow for a river basin in northeast China. Journal of Hydrology 410 (3–4): 239–2

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق